Hormoontherapie tijdens de overgang ja of nee?

Hormoontherapie, wat gaan hier een verhalen over rond! Wat wordt nu eigenlijk bedoeld met hormoontherapie? En is het nu wel of geen goed idee om dit te slikken tijdens de overgang? En als je al de pil slikt, kan je die dan niet net zo goed blijven doorslikken of moet je juist stoppen met de pil als je in de overgang komt?

In dit artikel zetten we het eens goed op een rijtje en we gaan ook in op de laatste richtlijnen vanuit de Dutch Menopause Society op dit vlak.

Wat is Hormoontherapie bij overgangsklachten?

Met Hormoontherapie worden hormonen toegediend ter verlichting van overgangsklachten. In de overgang dalen de hormonen oestrogeen en progesteron en Hormoontherapie (ook wel: ‘hormoonsuppletie’) vult dat tekort enigszins aan met bio-identieke hormonen.

Met hormoontherapie kunnen overgangsklachten fors verminderen en ook gezondheidsvoordelen op lange termijn behaald worden; oestrogeen is namelijk heel belangrijk voor de conditie van botten, slijmvliezen, en hart en vaten.

Met Hormoontherapie neem je elke dag oestrogeen. Of je er ook elke dag progesteron erbij moet slikken hangt af van de fase van de overgang waarin jij je bevindt.

Zit je nog aan het begin dan krijg je de halve maand naast oestrogeen ook progesteron. Ben je verder in de overgang dan krijg je de hele maand zowel oestrogeen als progesteron.

En heb je geen baarmoeder meer dan volstaat oestrogeen en krijg je geen progesteron erbij. Progesteron wordt namelijk erbij gegeven om het baarmoederslijmvlies te beschermen en dat is niet van toepassing als je geen baarmoeder meer hebt.

Bij Hormoontherapie slik je de gehele maand in ieder geval oestrogeen

Wat is het grote voordeel van Hormoontherapie tijdens de overgang?

Dat is de effectiviteit: niets helpt zo goed tegen overgangsklachten als Hormoontherapie. Hormoontherapie werkt tegen alle overgangsklachten zoals opvliegers, nachtzweten, vaginale droogheid en stemmingswisselingen. Ook gaat het huidveroudering tegen en haaruitval.

“Niets helpt zo goed tegen overgangsklachten als hormoontherapie”

Kom je vervroegd (<40 jaar) in de overgang? Dan is hormoontherapie zelfs een must eigenlijk.

Onderzoek bij jonge vrouwen waarbij de eierstokken niet werken of verwijderd zijn laten zien dat hun levensverwachting met zeker 10 tot 15 jaar afneemt door hart- en vaatziektes of osteoporose (botontkalking). Vandaar dat in de richtlijnen aan vrouwen met een vervroegde overgang hormoontherapie wordt aangeraden!

Kan ik ook de pil blijven slikken als alternatief?

Hormoontherapie bevat altijd het hormoon oestrogeen en vaak ook het hormoon progesteron. Dezelfde hormonen als de anticonceptiepil dus. Veel vrouwen denken dan ook dat ze net zo goed de pil kunnen doorslikken tegen overgangsklachten als ze in de overgang komen. Maar dat is niet het geval.

Ten eerste zijn de doseringen in Hormoontherapie veel lager dan die in de anti-conceptiepil. Hormoontherapie kan je dan ook niet gebruiken als voorbehoedsmiddel.

Het tweede verschil is dat Hormoontherapie natuurlijk (bio-identiek) oestrogeen en progesteron bevat. De pil bevat in de meeste gevallen synthetische hormonen. Natuurlijke hormonen hebben een gunstiger veiligheidsprofiel dan synthetische hormonen en worden beter afgebroken door het lichaam.

“Hormoontherapie bevat natuurlijk (bio-identiek) oestrogeen en progesteron. De pil bevat in de meeste gevallen synthetische hormonen”

Soms zijn er redenen om toch de pil te blijven slikken. Als je nog een anticonceptie-wens hebt bijvoorbeeld. Of als je erg veel last hebt van bloedingen. Omdat de pil sterker is kan die dat beter reguleren dan dat hormoontherapie dat kan.

Ook werkt de pil beter bij PMS-klachten dan hormoontherapie. Maak je gebruik van de stop-week? Houd er rekening mee dat je dan weer opvliegers kan krijgen.

Verschillende toedieningsvormen van Hormoontherapie

Hormoontherapie komt in verschillende vormen. Je hebt pillen, pleisters, gels en verstuivers.

Hormoontherapie via de maag: pil

Voordeel van Hormoontherapie in pil-vorm is dat je maar 1 pil per dag hoeft te nemen want oestrogeen kan gecombineerd worden met progesteron in één pilletje. Nadeel is dat als je deze pil inneemt via de mond deze ook ‘langs de lever komt’ en dat geeft een iets minder gunstig veiligheidsprofiel.

Ook gaat het afbouwen iets moeilijker omdat de pil niet zo deelbaar is. Vandaar dat hormoontherapie via de huid de voorkeur heeft in de richtlijnen.

Hormoontherapie via de huid: pleister, gel of verstuiver

Hormoontherapie via de huid is in de laatste richtlijnen de eerste keus. Dan krijg je een pleister, gel of verstuiver. Als je via de huid hormonen neemt hoeven deze niet ‘langs de lever’ waardoor deze toepassingen een gunstiger veiligheidsprofiel hebben.

Toepassingen hormoontherapie via de huid: pleister (L), gel (R-boven), verstuiven (R-onder)

Nadeel is dat alléén oestrogeen via de huid gegeven kan worden, progesteron krijg je er dan apart bij (oraal of vaginaal).

Soms wordt oestrogeentherapie via de huid gecombineerd met de Mirena hormoonspiraal. Zeker als je ook een anticonceptie wens hebt of veel last hebt van bloedingen is dat een goede optie.

Tip: van progesteron word je slaperig, gebruik dat dan ook in de avond voordat je gaat slapen.

Hormoontherapie vaginaal

Vrouwen die vooral klachten hebben van vaginale droogte of terugkerende blaasontstekingen zijn gebaat bij een vaginale behandeling met oestrogeen.

Omdat de hoeveelheid oestrogeen die gegeven moet worden zo laag is (er is op jaarbasis evenveel hormoon nodig als er in 1 anticonceptiepil zit), is de combinatie met progesteron niet nodig. Deze vorm van hormoontherapie werkt ook niet tegen opvliegers en andere overgangsklachten vanwege die lage dosering.

Terughoudendheid voor Hormoontherapie; hoe komt dat?

Oestrogeen is helend kan je dus wel stellen. Waarom gaan we dan niet allemaal de rest van ons leven aan de hormoontherapie? In Nederland krijgt slechts 5% van de vrouwen hormoontherapie en daarmee steekt Nederland enorm af bij de ons omringende landen, daar krijgen 25 tot 40% van de vrouwen hormoontherapie.

Waarom deze terughoudendheid? Om dit te begrijpen moeten we terug in de tijd.

“In Nederland krijgt slechts 5% van de vrouwen hormoontherapie. Veel minder dan in omringende landen”

Aan het begin van deze eeuw was hormoontherapie in opkomst en werden er onderzoeken gestart naar de effecten. In een groot onderzoek (de WHI: Women’s Health Initative) dat toen uitkwam werd een verband gelegd tussen hormoontherapie en het ontstaan van borstkanker. Dit heeft heel veel ophef gegeven die tot de dag van vandaag doorwerkt.

Die ophef was onterecht bleek al snel. Met de studieopzet en interpretatie van de resultaten bleek veel mis.

Daarnaast zijn de gebruikte producten in die studies niet te vergelijken met de producten van vandaag de dag. Zo is de Hormoontherapie die nu in Nederland gebruikt wordt natuurlijk (bio-identiek) en veel lager qua dosering.

Maar de beleving is er na al die jaren nog steeds, ook bij heel veel artsen. Vaak wordt liever de pil voorgeschreven dan Hormoontherapie terwijl in de pil meer (synthetische) hormonen zitten en daarmee meer risico vormen op het ontstaan van borstkanker, zeker na je 52e.

Wat zijn de risico’s van Hormoontherapie tijdens de overgang nu écht?

De meest besproken risico’s gaan dus over het ontstaan van borstkanker maar ook het effect op het ontstaan van hart- en vaatziektes en het optreden van trombose. Hoe zit het nu precies?

Hormoontherapie en risico op borstkanker

De verschillende (internationale) menopauze societies onderschrijven dat Hormoontherapie met de huidige preparaten de eerste jaren van gebruik géén extra risico geven op borstkanker mits er geen sprake is van andere risicofactoren zoals familiare aanleg. 

Het extra risico dat hormoontherapie geeft op het krijgen van borstkanker is de eerste 5 jaar lager dan wanneer je 2 glazen alcohol per dag zou drinken, of nooit borstvoeding hebt gegeven of je eerste kind hebt gekregen na je 30e jaar.

Hormoontherapie en risico op hart- en vaatziektes

Oestrogeen heeft een beschermend effect op je bloedvaten. Daarom komen bijvoorbeeld hartinfarcten bij vrouwen voor de de overgang minder vaak voor dan bij mannen. Na de overgang wordt dit verschil snel ingehaald en lopen mannen en vrouwen evenveel risico op hart- en vaatziektes.

Dit beschermende effect is één van de redenen om aan vrouwen die vroeg (<40 jaar) in de overgang komen te adviseren om hormoontherapie te gaan gebruiken tot hun 50^e jaar.

“Hormoontherapie wordt niet aangeraden aan vrouwen die hun laatste menstruatie al lang geleden hebben gehad aangezien dit een risico geeft op bepaalde vaatziektes”

Indien je al langere tijd (meer dan 10 jaar) in de menopauze bent is dat beschermende effect al een tijd weggevallen met mogelijke nadelige gevolgen voor je vaatstelsel. Als je dan plotseling weer oestrogeen gaat gebruiken is gebleken dat dit juist een risico kan geven op hart- en vaatziektes.

Hormoontherapie en risico op trombose

Tot slot de trombose. Deze complicatie is bekend van de pil. Mag jij de pil niet slikken vanwege het risico op trombose dan geldt waarschijnlijk hetzelfde voor hormoontherapie.

De kans op trombose bij Hormoontherapie is overigens lager dan dat die is bij de pil. Neem je Hormoontherapie via de huid dan is er zelfs geheel geen extra risico.

Andere bijwerkingen van Hormoontherapie

Bijwerkingen die je kan verwachten zijn eigenlijk dezelfde als die je kan hebben met de pil.

Meest gehoord zijn gevoelige borsten, doorbraakbloedingen en hoofdpijn. Omdat Hormoontherapie zo laag gedoseerd is kan het zijn dat je pas na jaren bijwerkingen ervaart.

Veel vrouwen zijn bang dat ze dik worden van hormoontherapie. Op gewicht blijven is al zo’n struggle in de overgang. Hier is goed nieuws te melden, je wordt namelijk niet dik van Hormoontherapie! Hoogstens houd je iets vocht vast maar meer dan een kilo zal dat niet uitmaken.

Wat zeggen de meest recente richtlijnen erover?

De Dutch Menopause Society (DMS) is een onderdeel van de NVOG, de beroepsvereniging van gynaecologen. De DMS heeft recent de nieuwste richtlijnen uitgebracht op het gebied van Hormoontherapie. De huisartsenstandaard is hier nog niet helemaal op aangepast maar daar zijn ze mee bezig. Het kan dus zijn dat je huisarts nog een ander protocol volgt.

De IMS en DMS hebben richtlijnen over het gebruik van Hormoontherapie bij overgangsklachten

De DMS raadt hormoontherapie aan bij vrouwen die forse, hinderlijke overgangsklachten ervaren. Ze raden het dus niet bij elke vrouw aan maar zien zeker een plek bij forse klachten.

Daarnaast wordt hormoontherapie aangeraden bij alle vrouwen die vervroegd in de overgang komen (met of zonder klachten). En lokale hormoontherapie wordt aangeraden bij vrouwen die last hebben van vaginale atrofie.

Het advies is om binnen 10 jaar na de menopauze te starten en het in eerste instantie niet langer dan 5 jaar te gebruiken. Het stoppen na een half jaar om te kijken hoe het gaat wordt niet geadviseerd.

Los van het feit of je wel of niet in aanmerking komt voor Hormoontherapie is Hormoontherapie ook niet voor iedereen geschikt. Grof gezegd mogen diegenen die de pil niet mogen vaak ook geen Hormoontherapie. Dan kan je met je arts gaan kijken naar een alternatief dat wel voor jou geschikt is.

Ben ik met Hormoontherapie in één klap van al mijn klachten af?

Dat zou mooi zijn he 😊. Maar dat is toch niet zo. Hormoontherapie is het krachtigste middel tegen overgangsklachten maar het lost niet alles op.

De overgang is een proces in je lijf en dat proces gaat gewoon door. Dat vraagt veel van je lichaam en daar zal je je voeding en leefstijl op moeten aanpassen. Op volle kracht doorgaan en denken dat het slikken van hormonen alles oplost gaat dus helaas niet op.

“Met het slikken van hormonen lossen niet al je klachten op”

Maar hormoontherapie kan wel enorm helpen als je veel last hebt van klachten. Als je niet kan slapen vanwege de opvliegers bijvoorbeeld kom je snel in een negatieve spiraal. Dan is elke poging tot leefstijlaanpassing heel moeilijk waarschijnlijk. Hetzelfde geldt voor stemmingswisselingen of gewrichtsklachten.

Hormoontherapie kan dat enorm verlichten waardoor je de ruimte krijgt je leven in te delen met ruimte voor de overgang daarin.

Stel ik de overgang uit met Hormoontherapie?

Het idee leeft bij veel mensen dat je met hormoontherapie de overgang zou uitstellen. En dat als je stopt met de hormoontherapie de klachten alsnog komen. Dit is zeker niet het geval, je kan de overgang zelfs niet uitstellen.

De overgang beslaat het proces waarbij de laatste eitjes in de eierstokken aan het opraken zijn. Dit geeft heel veel hormoonschommelingen en dat kan veel klachten geven.

Als je Hormoontherapie gebruikt gaat het proces van het opraken van die eitjes gewoon door. Je overbrugt alleen de periode waarin veel hormoonschommelingen optreden waardoor je minder klachten zal ervaren.

Het proces van de overgang wat in het teken staat van oprakende eieren gaat gewoon door met of zonder Hormoontherapie

Starten en stoppen met Hormoontherapie: hoe gaat dat in zijn werk?

Hoe start je met Hormoontherapie?

Hormoontherapie is uitsluitend op recept verkrijgbaar. Hiervoor moet je dus naar je huisarts of gynaecoloog.

En dat is heel fijn want Hormoontherapie is niet voor iedereen geschikt. Jouw arts kan met jou bekijken of je in aanmerking komt voor Hormoontherapie en welke vorm het beste bij jou past.

Hoe en wanneer stop je met Hormoontherapie?

Stop vooral niet in één keer :). Zoals je net kon lezen is de overgang een proces waar je lichaam doorheen gaat. Met of zonder Hormoontherapie. Uiteindelijk zijn de eitjes op en zal je lichaam het de rest van je leven moeten doen met slechts weinig oestrogeen.

Het proces van de overgang gaat gepaard met hormoonschommelingen waarvan je veel klachten kan hebben en die ga je tegen met hormoontherapie. Als je wat verder in de overgang bent zijn die schommelingen minder (want het proces van het opraken van eitjes is dan een stuk verder of al helemaal klaar). Hormoontherapie bouw je dan langzaam af.

Bouw je te vroeg af en zit je lichaam nog midden in de hormoonschommelingen dan kunnen klachten als opvliegers terugkomen.

“Als je wilt stoppen met Hormoontherapie is het belangrijk op de juiste wijze af te bouwen”

Afbouwen op het juiste moment (bespreek dit met je arts) is dus van belang maar ook een rustig afbouwschema is van belang want je lichaam moet kunnen wennen aan de nieuwe situatie waarin weinig oestrogeen is.

Bouw je te snel af dan ontstaan er mogelijk weer schommelingen met bijbehorende klachten.

Heb je rustig afgebouwd dan kunnen klachten die horen bij die lage oestrogeenspiegel nu mogelijk gaan optreden zoals droge slijmvliezen en huidveroudering en haaruitval. Opvliegers en stemmingswisselingen horen typisch bij de schommelingen en die hoeven dan niet meer op te treden.

Wat als je geen Hormoontherapie wil of kan?

Niet iedereen wil (gelijk) aan de hormonen. Of valt onder de groep vrouwen voor wie het wordt aangeraden. Wat doe je dan?

Er zijn heel veel alternatieven tegen overgangsklachten die hormoonvrij zijn. Je kan denken aan plantaardige middelen zoals fyto-oestrogenen die de werking van lichaamseigen oestrogeen kunnen nabootsen. Voorbeelden van hormoonvrije alternatieven vind je in ons assortiment: Estrogen for Woman, MenoElle of Pycnogenol.

“Voor vrouwen die geen Hormoontherapie willen of kunnen, zijn er gelukkig verschillende plantaardige middelen en behandelingen tegen overgangsklachten beschikbaar”

Er zijn ook behandelingen waaruit je kan kiezen tegen overgangsklachten zoals accupunctuur of stellatumblokkade. Kijk in onze blogs voor uitgebreide informatie hierover!

Conclusie

Of je wel of niet aan hormoontherapie moet beginnen is heel persoonlijk. Hopelijk heeft dit artikel je inzicht gegeven in de voor- en nadelen van hormoontherapie.

Hormoontherapie is het meest krachtige middel tegen overgangsklachten. Het kan de periode van de overgang stukken dragelijker maken en kan ook op lange termijn gezondheidsvoordelen geven. Zeker wanneer je vervroegd in de overgang bent gekomen.

In Nederland heerst nog altijd een negatief gevoel over hormoontherapie vanwege een studie van het begin van deze eeuw waarin gewaarschuwd werd voor een verhoogd borstkankerrisico. De huidige richtlijnen geven aan dat de risico’s heel laag zijn en wijzen op de grote invloed die Hormoontherapie kan hebben op de kwaliteit van leven.

Voeding en lifestyle blijven een punt van aandacht in de overgang, ook al start je met Hormoontherapie. De overgang is een intensief proces, dat moet ruimte krijgen ook al kan je de symptomen verzachten.

Belemmert de overgang je in je dagelijks leven? Trek dan alles uit de kast om klachtenverlichting te vinden. De overgang duurt namelijk jaren, blijf niet met klachten lopen. En Hormoontherapie is in dat kader zeker het overwegen waard!

Bronnen:

• https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/veel-artsen-durven-geen-hormoontherapie-voor-te-schrijven-onzin?fbclid=IwAR1yMCwEcaBHUmvZaybUVYBXq2nJx847YdMKv1PYBIRcFe1jA3T_ytOSsNU
• https://vuurvrouw.nu/richtlijn-nams-hormoonsuppletie/
• Dutch menopause society: https://demenopauzespecialist.nl/

Artikel delen op social media?