Sommige vrouwen lijken twee versies van zichzelf te hebben: één de eerste helft van de menstruatiecyclus en één de tweede helft van de cyclus. En die versies verschillen dag en nacht. De één vrolijk en positief. De ander opgeblazen, boos, geïrriteerd en soms zelfs agressief. De start van de menstruatie zorgt weer voor een switch tussen de twee.
Herken je het? Mogelijk heb jij last van PMS klachten (Pre-Menstrueel Syndroom).
Maar wat is PMS precies? Hoe komt het en hoe kan je PMS klachten verminderen? Je leest het in dit blog.
Inhoudsopgave
Wat is PMS?
PMS-klachten en menstruatieklachten lijken op elkaar maar zijn niet hetzelfde.
Vrouwen die last hebben van het Premenstrueel syndroom (PMS) hebben elke maand lichamelijke en emotionele klachten voordat ze ongesteld worden.
De klachten zijn zo ernstig dat hun dagelijkse bezigheden worden verstoord en dat is het verschil met ‘normale’ menstruatieklachten.
De PMS- klachten verdwijnen weer bij het begin van de menstruatie. Na een periode van minimaal een week zonder klachten komen de klachten weer terug.
PMS klachten kunnen het dagelijks leven flink verstoren
Ongeveer 5% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd hebben PMS (1).
PMS begint vaak na het dertigste jaar en na het krijgen van kinderen. Bij jongere menstruerende vrouwen komt PMS minder vaak voor.
PMS is er niet tijdens de zwangerschap of na de overgang.
Wat zijn PMS symptomen?
Er zijn heel veel (meer dan 100) verschillende lichamelijke en psychische klachten bij PMS beschreven.
De meest voorkomende klachten zijn een opgeblazen gevoel, pijnlijke en gespannen borsten, vocht vasthouden (bijvoorbeeld in je handen en voeten), en een toegenomen hongergevoel.
Geestelijke klachten die veel beschreven zijn bij PMS zijn prikkelbaarheid, stemmingswisselingen en vermoeidheid of een gebrek aan energie.
Het is niet altijd makkelijk om klachten te zien als symptoom van PMS. Bij veel vrouwen gaat de menstruatie namelijk sowieso gepaard met klachten als sneller geïrriteerd of emotioneel zijn, moeheid, pijnlijke borsten, een opgeblazen gevoel, buikkramp en hoofdpijn. Allemaal klachten die ook bij PMS voorkomen dus.
Men denkt echter aan PMS als de klachten zo hevig zijn dat ze het dagelijks functioneren gaan beïnvloeden. De klachten zijn niet gewoon vervelend, nee: ze hinderen echt je dagelijkse werkzaamheden en je sociale relaties.
Bijna alle vrouwen hebben menstruatieklachten, bij 5% is er sprake van PMS
Hoe wordt de diagnose PMS gesteld?
Iedereen die menstrueert kan PMS hebben. PMS ontstaat vaak na het krijgen van kinderen en hevigheid neemt toe met de jaren. Voor de puberteit, bij zwangerschap en na de overgang komt PMS niet voor.
Bij de vraag of je last hebt van PMS is het tijdstip waarop de klachten optreden en weer verdwijnen belangrijker dan het soort klachten. PMS-klachten ontstaan typisch na de eisprong dus in de tweede helft van de cyclus. Om van PMS te spreken moeten de klachten zeker 1 week in de maand er niet zijn.
Er is geen bloedtest die kan aantonen of je PMS hebt. Vrouwen met PMS hebben namelijk dezelfde hoeveelheid hormonen in hun bloed als vrouwen zonder PMS.
“Er is geen bloedtest die kan aantonen dat je PMS hebt”
Om de diagnose PMS te stellen wordt een klachtenkaart gebruikt die gedurende een aantal maanden moet worden bijgehouden. Daaruit wordt dan afgeleid of je wel of geen PMS hebt.
Geen PMS maar PME (Premenstruele Exacerbatie)
Heb je de hele maand klachten maar verergeren die klachten richting de menstruatie?
Dan is dat geen PMS want daarvoor geldt dat de klachten ook even weg zijn in de maand. Mogelijk is er wel sprake van PME (premenstruele exacerbatie).
Bij PME gaat het om symptomen die altijd aanwezig zijn en verergeren voor de menstruatie. Voorbeelden hiervan zijn epilepsie, astma en diabetes maar je kan het ook zien bij depressie en angsten.
Geen PMS maar PMDD (Premenstrueel Dysphoric Disorder)
Staan bij jou zeer ernstige stemmingswisselingen op de voorgrond voor je menstruatie?
Mogelijk heb je dan geen PMS maar PMDD. Bij PMDD is er sprake van een maandelijks terugkerende, zeer ernstige stemmingsstoornis. PMDD staat voor Premenstrueel Dysphoric Disorder.
PMS en PMDD worden vaak door elkaar gebruikt, maar ze verschillen als het gaat om de oorzaak, de diagnose en de behandeling. Veel vrouwen krijgen wel de diagnose PMS, omdat veel artsen en psychologen niet bekend zijn met PMDD.
In dit blog wordt PMDD niet verder behandeld, hiervoor volgt binnenkort een apart blog. Alvast meer weten? Kijk eens op de site van PMDD Nederland: https://www.pmddnederland.nl/
Wat is de oorzaak van PMS?
Nog steeds is niet precies bekend hoe PMS ontstaat en men heeft nooit een directe hormonale oorzaak kunnen vinden. Wel staat vast dat je hebt meer kans op PMS als het in je familie voorkomt (2).
PMS-klachten treden typisch op in de tweede fase van de cyclus, na de eisprong. Dus in week 3 en/of week 4 van de cyclus. Als je naar de hormonen kijkt is progesteron dan hoger en oestrogeen is gedaald.
PMS-klachten verdwijnen weer bij het begin van de menstruatie. De menstruatie start in week 1, dan is er geen progesteron en gaat het oestrogeen weer stijgen.
PMS-klachten treden meestal op in de tweede helft van de cyclus
Gevoeligheid voor progesteron
Mogelijk zijn vrouwen met PMS gevoeliger voor het hormoon progesteron. Progesteron kan lichamelijke klachten geven als vocht vasthouden, gespannen borsten en een opgezette buik.
Ook zijn de hersenen van vrouwen met PMS vaak gevoeliger voor progesteron en stoffen die op progesteron lijken en die bijvoorbeeld in de pil zitten. Hierdoor kunnen mentale klachten ontstaan.
Veranderingen in de hersenen tijdens de cyclus
Een andere theoretische verklaring gaat uit van het feit dat de hormoonschommelingen van oestrogenen en progesteron tijdens de cyclus veranderingen teweegbrengen in de hersenen.
Ze doelen dan op het opioïde, GABA- en het serotoninerge systeem. Als je hier gevoelig voor bent kan je PMS-klachten krijgen.
Daling van serotonine tijdens de cyclus
Serotonine lijkt ook een belangrijke rol te spelen bij PMS-klachten. PMS-patiënten hebben in vergelijking tot controlegroepen in de tweede fase van de cyclus lagere serotonineserumspiegels (3). Dit zou de stemmingswisselingen verklaren.
Serotonine is een stofje dat je happy maakt. Heb je hier minder van dan kan dat leiden tot stemmingswisselingen.
“Er is nog steeds geen hormonale oorzaak van PMS-gevonden. Ook al zijn de klachten duidelijk cyclus gebonden”
Gaat PMS weer over?
PMS gaat uiteindelijk helemaal over.
Menstrueer je niet meer, dan behoort PMS tot het verleden!
PMS verdwijnt na de overgang
PMS wordt wel eerst erger met de jaren. Je wordt als het ware steeds gevoeliger voor de hormoonschommelingen naarmate je vaker gemenstrueerd hebt.
Vroeger hadden vrouwen maar een paar menstruaties in hun leven. Ze werden later voor het eerst ongesteld, hadden veel zwangerschappen, gaven langdurige borstvoeding en hadden vaak een slechte voedingstoestand.
Tegenwoordig hebben vrouwen in Westerse soms wel 500 cycli in haar leven. Vanuit dat perspectief gezien is het voorstelbaar dat bij sommige vrouwen een verhoogde gevoeligheid optreedt
De hevigheid kan je zeker richting de overgang merken maar na de overgang ben je er helemaal vanaf.
Wat kan je doen aan PMS-klachten?
Hulp vinden voor je PMS-klachten kan best moeilijk zijn. Binnen de geneeskunde rekent men PMS namelijk tot de onbegrepen aandoeningen. En dat maakt behandelen moeilijk.
En er is geen behandeling beschikbaar die effectief is voor alle vrouwen met PMS. Het zal een kwestie zijn van uitproberen wat voor jouw klachten goed werkt.
Hier een opsomming van mogelijke tips en behandelingen
Leefstijl
Houd een tijdje bij wanneer je klachten typisch beginnen in de maand en wanneer ze weer weg zijn.
Als je weet welke dagen van de maand je het meeste klachten hebt kan je je daar namelijk op voorbereiden. Plan minder activiteiten deze dagen en zorg voor minder stressvolle momenten. Informeer ook je omgeving en gezin dat dit je moeilijkste dagen zijn.
Voldoende beweging zorgt voor ontspanning en verlaging van de stress-levels. Dit kan heel ondersteunend zijn bij PMS-klachten.
Ontspannende momenten inlassen kan helpen zijn bij PMS-klachten
Voeding
Probeer minder suiker te gebruiken in de periode van je klachten. Schommelingen in de suikerspiegel beïnvloeden namelijk je stemming op een negatieve manier.
Dit kan moeilijk zijn want bekend is dat tijdens tweede helft van de cyclus vrouwen met PMS soms juist een intens verlangen naar met name snelle koolhydraat kunnen hebben.
Als je je ervan bewust bent dat juist gezondere voeding met minder suiker ervoor kan zorgen dat je je beter voelt in deze fase kan dat helpen gezondere keuzes te maken.
Er zijn aanwijzingen dat een dieet met weinig koffie, alcohol, vet, zout en scherpe kruiden kan helpen om de klachten te verminderen. Probeer ook alcohol en cafeïne (koffie, thee, cola) te laten staan als je klachten hebt.
Cognitieve gedragstherapie
PMS is een chronische aandoening. Het kan helpen om ermee te leren omgaan.
Cognitieve gedragstherapie richt zich op het doorbreken van gevoelens van machteloosheid en depressie. Dit kan heel helpend zijn bij het leren omgaan met je maandelijkse PMS-klachten.
Supplementen
Teunisbloemolie en Monnikspeper worden vaak ingezet voor het behandelen van gevoelige borsten en lichamelijke ongemakken die typisch gepaard gaan met PMS.
Er is geen definitief bewijs dat deze kruidensupplementen een positief effect zullen hebben op de emotionele symptomen van PMS.
Teunisbloemolie wordt soms ingezet bij gespannen borsten
Medicatie
Als je klachten ondanks bovenstaande tips blijven bestaan kunnen medicijnen ook uitkomst bieden.
Anticonceptiepil
In een normale cyclus maakt je lichaam eerst alleen oestrogeen. Vervolgens komt hier na de eisprong progesteron bij. De pil bevat beide: oestrogeen en op progesteron lijkende stoffen.
Het voordeel van de pil is dat je minder hormoonwisselingen hebt en daardoor minder PMS klachten.
Het nadeel is dat de pil een op progesteron gelijkende stof bevat en als je daar gevoelig voor bent, kan dit je stemming negatief beïnvloeden.
Je kunt de pil ook dóórslikken. Dan zijn er geen hormoonwisselingen meer. Een combinatiepil (een pil met dezelfde hoeveelheid hormonen de hele maand) werkt vaak beter dan een drie fasen pil (een pil met verschillende hormoonhoeveelheden).
Pil met drospirenon
Er is ook nog een pil met een hormoon dat drospirenon heet. Dit hormoon werkt gedeeltelijk als progesteron maar in plaats van dat je meer vocht vasthoudt, raak je meestal vocht kwijt.De stopweek is korter, vier dagen.
Als je veel last hebt van lichamelijke PMS-klachten, zoals vocht vasthouden, opgeblazen gevoel, gespannen borsten, kan deze pil helpen. Onderzoek heeft dat ook aangetoond.
Deze pil verhoogt wel het risico op trombose.
“Bij een deel van de vrouwen is de anticonceptiepil een uitkomst bij PMS-klachten. Maar niet bij iedereen”
Medicatie die de serotonine verhogen
SSRI’s zijn medicijnen die het gehalte serotonine in je hersenen verhogen. SSRI’s behoren officieel tot de antidepressiva.
Bij PMS werken deze medicijnen ook als je ze gebruikt in de periode dat je last hebt. Dus in de week voordat je ongesteld wordt.
Onderzoek laat zien dat veel vrouwen met PMS zich beter voelen met deze antidepressiva. Ongeveer 70% van de vrouwen met PMS-klachten ondervindt een gunstig effect van deze medicijnen.
Voorbeelden zijn fluoxetine (Prozac®) 20 mg per dag, paroxetine (Seroxat®) 20 mg per dag en sertraline (Zoloft®) 50-150 mg per dag.
Hormoonschommelingen stopzetten
LHRH-agonisten zijn medicijnen die de werking van de eierstokken remmen waardoor je geen oestrogeen en progesteron meer aanmaakt.
Vaak gebeurt dit met een injectie die 1 tot 3 maanden werkt. Je maakt geen oestrogeen en progesteron meer en komt tijdelijk in een situatie die te vergelijken is met de overgang.
Je wordt dan niet meer ongesteld in die periode en als je PMS hebt, zijn de klachten met deze medicijnen over.
Operatie
Vrouwen met ernstige premenstruele klachten zijn soms hun klachten zo beu dat zij hun eierstokken en/of baarmoeder weg willen laten halen zodat zij niet meer menstrueren.
Het verwijderen van de baarmoeder heeft geen zin als je van je PMS-klachten af wilt komen, de hormoonschommelingen blijven namelijk.
Het verwijderen van de eierstokken is effectief. Dit is echter een dusdanig grote stap – met weer eigen nadelen – dat in Nederland om deze reden geen gezonde eierstokken en/of baarmoeders verwijderd worden.
Een overgangsconsulent kan helpen bij PMS-klachten
Een overgangsconsulent kan helpen bij klachten die voortkomen uit schommelingen van de hormonen progesteron en oestrogeen.
Dit is niet alleen het geval in de overgang maar zoals we nu weten spelen deze hormonen ook een centrale rol bij PMS-klachten. Daarom bieden veel overgangsconsulentes ook PMS-coaching aan.
Zelf zie ik vrouwen van eind 20 tot eind 60. Ze komen voor PMS-klachten, overgangsklachten en soms voor allebei.
PMS-coaching wordt vaak door overgangsconsulentes gegeven
Conclusie
PMS is een chronische aandoening die invaliderend kan werken.
Men weet nog heel veel niet. Hoe het komt bijvoorbeeld staat niet vast. En ook weet men nog niet precies wat je ertegen kan doen.
Het herkennen van de klachten bij jezelf en het weten wanneer in de maand je de meeste klachten hebt kan al erg helpen.
Daarnaast spelen leefstijl en voedingsadviezen een belangrijke rol in de behandeling van klachten. Er zijn verschillende medicijnen die ingezet worden bij PMS-klachten waaronder de pil maar ook SSRI’s gedurende een deel van de maand.
Omdat PMS een chronische aandoening is die pas na de overgang voorbij is loont het echt de moeite om de juiste hulp te vinden.
Veel overgangsconsulentes zijn naast de overgang ook gespecialiseerd in PMS-klachten. Overweeg een keer een consult. Alleen om er een keer over te praten en herkenning te vinden kan al heel verlichtend werken.
Bronnen:
- Kolthoff, Labots- Vogelesang, & Lagro- Janssen, 2005
- Kendler, Karkowski, Corey, & Neale, 1998.
- Eriksson, Alling, Andersch, Andersson, & Berggren, 1994
Artikel delen op social media?
